Бағдарлама туралы

1. Су қауіпсіздігі саласында ғылыми зерттеулер жүргізу және өзендер ағынын су тапшылығы бар өңірлерге және жаңа гидромелиоративтік жүйелерге қайта бөлу, өндірісті бақылау мен басқарудың жаңа жүйелерін әзірлеу жөніндегі инженерлік-техникалық құрылымдар салу жобаларын ғылыми негіздеу.

1.1. 2040 жылға дейінгі су қауіпсіздігі мәселелерін зерттеу;

1.2. Қазақстанның оңтүстігі үшін жаңа инженерлік-техникалық құрылымдар мен гидромелиоративтік жүйелерді салу бойынша ұсыныстар дайындау.

2. Су шаруашылығы нысандарының сенімді жұмысын қамтамасыз ету, сондай-ақ жер және су ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыру, суармалы жерлердің мелиоративтік жағдайын жақсарту, су шаруашылығында нарықтық қағидаттарды, тетіктер мен цифрлық технологияларды кеңінен енгізу және экономиканың барлық салаларын тұрақты сумен қамтамасыз ету.

2.1 Республиканың оңтүстік облыстарының су ресурстарының әлеуетін зерттеу және су үнемдеу технологияларын әзірлеу:

- Қазақстанның оңтүстігіндегі су ресурстарын қалыптастыру шарты ретінде өңірлік климаттың өзгеруін бағалаудың тұжырымдамалық негіздерін әзірлеу;

- Қазақстанның оңтүстік облыстарының жер үсті мен жер асты сулары ресурстарының табиғи-ресурстық әлеуетін бағалаудың әдістемелік негіздерін әзірлеу;

- халықтың және экономика салаларының су тұтынуын (қазіргі және болжамды) бағалаудың әдістемелік негіздерін әзірлеу;

- су ресурстарының ресурс үнемдейтін технологияларын зерттеу және жасау;

- су ресурстарын тиімді басқару үшін болжау жүйесін бақылау және жасау;

- қолданыстағы зертханаларды толықтыру және инновациялық жабдықтармен жабдықталған су ресурстарының жаңа зертханаларын ашу.

2.2 Cудың сапасын және оны тазарту технологиясын анықтаудың инновациялық әдістерін зерттеу және жасау:

-  ақпараттық мәліметтер базасын жасау және жер үсті мен жер асты суларының сапасын бағалаудың әдістемелік негіздерін (принциптері, әдістері, тәсілдері)әзірлеу;

- табиғи және ағынды сулардың сапасын анықтаудың инновациялық әдістерін әзірлеу;

- суды тазарту технологиясын жасау және жетілдіру;

- ағынды және табиғи сулардың сапасын бақылау бойынша заманауи технологияларды оңтайландыру және сынақтан өткізу;

- инновациялық жабдықтармен жабдықталған су сапасы зертханасын ашу.

2.3 Қазақстанның оңтүстік облыстары экономикасының аграрлық секторының ресурстық әлеуетін зерттеу және жер ресурстарын, гидромелиорациялық нымандарды және ирригациялық желілерді тұрақты басқарудың ғылыми-қолданбалы негіздемесін жасау;   

- азықтық және жер ресурстарының табиғи-ресурстық әлеуетін бағалаудың әдістемелік негіздерін әзірлеу және топырақтың агрохимиялық көрсеткіштерін талдау;

- ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердің құнарлылығын сақтау мен көбейтуді ғылыми-технологиялық қамтамасыз етуді әзірлеу;

- топырақтың құнарлылығын және ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін арттыруға бағытталған жаңа органикалық тыңайтқыштарды қолдану жөніндегі агротехникалық іс шараларды әзірлеу және енгізу;

- өсімдік шаруашылығында кеңінен тарату үшін эксперименттік модульдік өндірістер құра отырып, органикалық егіншілік принциптеріне негізделген өсімдік дақылдарын өсіруде, өңдеуде инновациялық технологияларды әзірлеу;

- әртүрлі ассортименттегі экологиялық таза өнімнің модульдік өндірістерін құра отырып, органикалық ауыл шаруашылығы қағидаттарына негізделген жануарлар мен өсімдік шикізатын өңдеудің инновациялық технологияларын әзірлеу;

- инновациялық жабдықтармен жабдықталған аграрлық модельдеу және бизнесті жоспарлаудың қолданыстағы зертханаларын толықтыру және жаңаларын ашу.

2.4 Суарудың технологиясы мен техникалық құралдарын әзірлеу, қолданыстағы суару жүйелерін реконструкциялау және жаңғырту:

-  суармалы суға қажеттілікті есептеу әдістемесін әзірлеу сонымен қатар жемшөп және техникалық дақылдарды суару режимдерін негіздеу;

- суарудың су үнемдейтін технологияларын енгізудің ғылыми-технологиялық негіздемесі;

- Қазақстанның оңтүстік облыстарының топырақ бөгеттері мен беткейлерінің тұрақтылығын сандық зерттеу;

- жер асты суларының қозғалысының гидрологиялық заңдылықтарын (моделін) зерттеу;

- гидрологиядағы физикалық процестерді зерттеу-өзен бассейнінің бетіндегі жауын-шашын мен ағынды сулар арасындағы байланыс;

- табиғи және ағынды суларды тазарту кезіндегі негізгі физикалық процестерді зерттеу;

- инновациялық жабдықтармен жабдықталған қолданыстағы ирригациялық технологиялардың жаңа зертханаларын ашу және толық жинақтау.

2.5 Гидротехникалық құрылыста қолданылатын құрылыс материалдары мен конструкцияларын зерттеу:

- модификациялаушы қоспалардың кең спектрін пайдалана отырып, гидротехникалық бетондардың рецептураларын әзірлеу;

- әр түрлі толтырғыштардағы бетондардың құрамын таңдау және физикалық-механикалық қасиеттерін анықтау;

- жаңа құрылыс материалдарының сапасын, құрылымдардың геометриялық өлшемдері мен формаларын зерттеу;

- қолданыстағы зертханаларды аспаптармен толықтыру және  инновациялық жабдықтармен жабдықталған құрылыс материалдары мен конструкцияларын сынауға арнлаған жаңа STEAM зертханасын ашу;

2.6 Ғылыми әзірлемелерді өндіріске және оқу процесіне енгізу.

2.7 Бұйымдардың, материалдардың және технологиялық процестердің жаңа үлгілерін тексеру, консалтинг көрсету;

2.8 Су саласы қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарын ұйымдастыру, сондай-ақ оларды даярлау және қайта даярлау.

2.9 Агроөнеркәсіптік кешен өкілдерінің және шетелдік сарапшылардың қатысуымен су шаруашылығы саласындағы білім беру бағдарламаларын саланың стратегиялық маңызды проблемалық міндеттерін шешу жағына бағдарлау..

1. Жаңа материалдар мен тамақ өнімдерін өндіру үшін ғылымды білім беру процесіне интеграциялау мақсатында қайта өңдеу өнеркәсібі саласында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу.

1.1 Жеңіл өнеркәсіп материалдарын дайындау технологиясын әзірлеу:

- құрылыс мақсатындағы беймата материалдар өндірісінің ресурс үнемдейтін технологияларын жетілдіру және әзірлеу және олардың сапасына сараптама жасау;

- жеке параметрлер бойынша аяқ киім дайындау технологиясын әзірлеу және жетілдіру (өнеркәсіптік үлгіні дайындаумен бұйымдардың үлгілерін модельдеу және әзірлеу);

- көпфункционалды мақсаттағы тоқыма және былғары материалдарын алу технологиясын әзірлеу және жетілдіру;

- өндірушілердің сұранысы бойынша тоқыма және былғары материалдарын әрлеудің заманауи технологияларын оңтайландыру және сынақтан өткізу;

- беймата материалдарды дайындау технологиясын оңтайландыру және сынақтан өткізу;

- жеке параметрлер бойынша аяқ киім дайындау технологиясын әзірлеу және жетілдіру;

- жұмыс істеп тұрған зертханаларды жабдықпен толықтыру және инновациялық жабдықтармен жабдықталған жаңа жеңіл өнеркәсіп материалдары мен бұйымдарының сапа зертханасын ашу.

1.2 Тамақ және қайта өңдеу саласы саласындағы серпінді ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру:

- дәрумендермен, микроэлементтермен байытылған табиғи тағамдық шикізат негізінде жасалған биологиялық құндылығы жоғары, қауіпсіз емдік-профилактикалық тамақтану өнімдерін өндіру үшін өсімдік шикізатын ұтымды пайдалану технологиясын әзірлеу;

-ұнның, қамырдың және дайын өнімнің физикалық-механикалық қасиеттеріне кешенді зерттеу жүргізу;

- ауыр металдардың, нитриттердің, нитраттардың құрамын, пестицидтердің, гербицидтер мен микотоксиндердің қалдық мөлшерін, тамақ өнімдеріндегі тотығу бұзылуының көрсеткіштерін анықтау;

-тамақ өнімдеріне толық физика-химиялық талдау жүргізу: ылғалдылықты, күлді, қантты, майды, ақуыздарды, титрленетін қышқылдарды, әртүрлі иондардың құрамын және т. б. анықтау.;

- тамақ өнеркәсібі саласындағы ғылыми зерттеулер үшін заманауи жоғары технологиялық жабдықтарды игеру және тиімді пайдалану;

- тамақ кәсіпорындарының тиісті салаларда кадрлар даярлауға сұранысының көлемі мен мазмұнына мониторингтік зерттеулер жүргізу (кәсіби біліктілікке қойылатын талаптар жүйесі және

т. б.);

- тамақ өндірістерінің қолданыстағы ғылыми-зерттеу зертханаларын жабдықтармен толықтыру және инновациялық жабдықтармен жарақтандырылған жаңа ғылыми-зерттеу зертханаларын ашу.

1.3 Тамақ және қайта өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарының қызметкерлері үшін халықаралық талаптарға сәйкес құзыреттілікті арттырудың мәлімделген бағдарламалары бойынша оқыту курстарын ұйымдастыру және өткізу;

1.4 Бизнес өкілдерінің қатысуымен жеңіл және тамақ өнеркәсібінің білім беру бағдарламаларын саланың стратегиялық маңызды проблемалық міндеттерін шешу жағына бағдарлау.

3. Стратегиялық және бағдарламалық құжаттардың қандай тармақтарын шешеді:

Бағдарламаны орындау келесі стратегиялық және бағдарламалық құжаттарда айқындалған міндеттерді іске асыруға, мақсаттар мен көрсеткіштерге қол жеткізуге мүмкіндік беруі тиіс:

1. "Ғылым туралы" Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 18 ақпандағы № 407-IV Заңы;

2. Қазақстан Республикасының 2050 жылға дейінгі Даму стратегиясы;

3. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 28 наурыздағы № 248 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында жоғары білім мен ғылымды дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы, іс-қимыл жоспарының 28-тармағы;

4. Ғылым және технологиялар жөніндегі Ұлттық кеңес отырысының 2023 жылғы 12 сәуірдегі хаттамасы, 2.2-тармақ;

5. Мемлекет басшысы Қ. Тоқаевтың 2023 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділ Қазақстанның экономикалық бағыты" атты Қазақстан халқына Жолдауы, ЖҰЖ 52-тармағы;

6. Мемлекет басшысы Қ.Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы "Әділ мемлекет. Біртұтас ұлт. Гүлденген қоғам" 2022 жылғы 1 қыркүйектегі, ЖҰЖ 39-тармағы;

7. Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 2021 – 2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы;

8. Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасы.

9. ҚР Су кодексі.

4. Күтілетін нәтижелер:

4.1 Тікелей нәтижелер:

Бағдарламаның нәтижелері бойынша келесі нәтижелер алынуға тиіс:

1.   Қазақстанның су және аграрлық шаруашылығы мен қайта өңдеу өнеркәсібі үшін аккредиттелген қызметтердің толық циклін көрсету бойынша өңірлік ЖЖОКБҰ базасында ғылыми зерттеу орталығы құрылды;

2.   Өңірлік ЖЖОКБҰ базасында инжинирингтік орталық құрылды;

3.   Жеңіл және тамақ өнеркәсібі үшін су және жер ресурстарын тиімді пайдалану, дамыту және ресурс үнемдеу технологиялары бойынша ұсынымдар кешені әзірленді;

4.   Жаңа өнімдер, тауарлар әзірленіп, іске қосылды, су, аграрлық шаруашылық, тамақ және жеңіл өнеркәсіп саласындағы қызметтер номенклатурасы кеңейтілді;

5.   Шетелдік және қазақстандық университеттердің ғалымдары үшін су, аграрлық шаруашылық, тамақ және жеңіл өнеркәсіп саласындағы инновацияларды дамыту бойынша бірлескен зерттеулердің орталықтандырылған алаңы құрылды;

6.   Ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтің инновацияларын және/немесе коммерцияландыру нәтижелерін әзірлейтін зертхана қызметінің бағыты бойынша жаңа стартаптар (кемінде 2) әзірленіп, іске қосылды;

7.   Кемінде 7 зертханадан тұратын су ресурстары және қайта өңдеу өнеркәсібі саласында аккредиттелген қызметтердің толық циклін көрсету бойынша академиялық артықшылық орталығы құрылды;

8.   Қазақстанның оңтүстігі үшін жаңа инженерлік-техникалық құрылымдар мен гидромелиоративтік жүйелерді салу бойынша ұсыныстар әзірленді;

9.   Суды тазарту әдістері жасалды және технологиялары жетілдірілді;

10.     Топырақтың ресурстық әлеуетін қалпына келтірудің, ауыл шаруашылығы дақылдарын өсірудің және өнімді қайта өңдеудің инновациялық технологиялары әзірленді;

11.    Гидротехникалық құрылысқа арналған жаңа құрылыс материалдары әзірленді;

12.     Көпфункционалды мақсаттағы тоқыма және былғары материалдарын алу технологиялары әзірленді;

13.    Биологиялық құндылығы жоғары емдік-профилактикалық тағамның қауіпсіз өнімдерін өндіру үшін өсімдік шикізатын ұтымды пайдалану технологиялары әзірленді.

14.    Су және аграрлық шаруашылық және қайта өңдеу өнеркәсібі мамандарына арналған білім трансферті орталығы;

15. Су және аграрлық салалардағы және қайта өңдеу өнеркәсібіндегі бизнестің және/немесе өнеркәсіптік компаниялардың қаржыландырумен ғылыми жобалар  мен қызметтер көрсету бойынша бірлескен шарттар жасасу және әріптестік

4.2 Соңғы нәтиже:

Осы бағдарлама қызметінің негізгі көрсеткіштері:

Ғылыми-техникалық тапсырмаларды аяқтау кезiнде мынадай нәтижелерге қол жеткізуі тиіс:

1. шығарған ғылымды қажетсінетін өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің көлемі ғылыми-техникалық тапсырма бойынша бөлінген соманың кемінде 10% құрауға тиіс;

2. негізгі капиталға тартылған инвестициялар көлемі ғылыми-техникалық тапсырма бойынша бөлінген соманың кемінде 7 % құрауға тиіс;

3. ғылымды қажетсінетін өнімдері мен қызметтерін өткізу қорытындылары бойынша салық аударымдарының болуы;

4. ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтің нәтижелерін әзірлейтін және/немесе коммерцияландыратын кемінде 3 (үш) стартап тіркелген;

5. ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтің нәтижелерін әзірлейтін және/немесе коммерцияландыратын стартаптарды дамытуға тартылған қаражат көлемі ғылыми-техникалық тапсырма бойынша бөлінген соманың кемінде 1,5% - % құрауға тиіс;

6. ғылыми-техникалық тапсырма бейіні бойынша кемінде 10 (он) PhD докторын шығару;

7. таңдалған ғылыми-техникалық тапсырмадағы жарияланымдарға Web of Science дерекқорында импакт-фактор бойынша алғашқы екі квартильге (Q1, Q2) индекстелетін және (немесе) Scopus дерекқорында citescore бойынша процентилі көрсетілген дерекқорға кемінде 50 (елу) болатын рецензияланатын ғылыми басылымдарда зерттеулер нәтижелері бойынша кемінде 10 (он) мақала жариялау;

 8. ҒЖБССҚК ұсынған журналдарда кемінде  20 (жиырма) мақала;

 9.  Шетелдік патенттік мекемелерде (еуропалық, американдық, жапондық) кемінде 3 (үш) патент немесе Derwent Innovations Index дерекқорына енгізілген кемінде 1 (бір) шетелдік немесе халықаралық патент (Web of Science, Clarivate Analytics) немесе кемінде Қазақстан Республикасының Ұлттық зияткерлік меншік институтында тіркелген 5 (бес) зияткерлік меншік объектісі (патент; ақпараттық технологиялар саласындағы өтінімдер үшін – авторлық куәлік);

10. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ғылыми-техникалық тапсырмалар бойынша жүзеге асатын қызмет түріне аккредиттеу туралы куәлік алу.

11. сатып алынған жабдық электрондық зертханалардың (е-lab) бірыңғай платформасында тіркелуге міндетті.

Ғылыми тиімділігі –

Жалпы, бағдарлама әлеуметтік және экономикалық пайдаға байланысты ғылым мен технологияға келесі әсер етеді деп күтілуде:

- жаңа технологияларды құру есебінен су, аграрлық шаруашылық және қайта өңдеу өнеркәсібі саласында қолданбалы ғылымды дамыту;

- су шаруашылығы бойынша өңірлік ғылыми мектеп құру;

- кәсіпорындардан ғылыми-зерттеу тапсырыстарын іске асыру;

- зерттеушілерге, студенттерге, су ресурстарын басқару менеджерлеріне және мүдделі тұлғаларға өзен бассейнінің су жүйелеріне қатысты ақпаратқа қол жеткізуге мүмкіндік беретін пайдаланушыға ыңғайлы ГАЖ веб-интерфейсінде күрделі ғылыми зерттеулердің нәтижелерін визуализациялау және көпшілікке тарату жылына 10% - ға артады;

-  1-3 тапсырысы бойынша жылына климаттың өзгеруі және суды пайдалану жағдайларында су ресурстарының жай-күйінің болашақ үлгілерін жасау;

- ауыл шаруашылығы мен ауыз сумен жабдықтау үшін суды пайдалану саласындағы тұрақты бағдарламаларды әзірлеу үшін қажетті су ресурстарының сапасының болуын болжау.

- су ресурстарын үнемдеуге бағытталған өсірілетін дақылдың ерекшелігін ескере отырып, топырақты өңдеу технологиясын жетілдіру;

- жер ресурстарын жыл бойы пайдалану үшін ресурс үнемдеуші технологияларды әзірлеу, яғни су және минералды ресурстарды пайдалануды барынша азайту мақсатында ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіру алаңдарын ұлғайту;

- су, аграрлық экономика, тамақ өнеркәсібі және жеңіл өнеркәсіп саласында инновациялық ғылыми контент әзірлеу;

- ғылыми кадрларды даярлау сапасын арттыру, ғылыми зерттеулерді сапалы орындауға мүмкіндік береді, іске асырылатын жобалар санын арттырады;

- білім алушылардың мотивациялық саласын, инновациялық тамақ өнімдерін, қайта өңдеу өндірістері саласындағы өнертабыстарды, тамақ және қайта өңдеу саласының кәсіптерін әзірлеуге байланысты ғылыми білім саласына қызығушылықты дамыту.

Экономикалық тиімділігі –

Бағдарламаны орындау барысында алынған ғылыми-практикалық нәтижелер тауар өндірушілер жұмысының жоғары тиімділігін қамтамасыз етуге, өңірдің ғылыми-техникалық және өндірістік ресурстарының тығыз интеграциясына ықпал етуге, импортты алмастыру үшін жаңа өнімдер мен материалдар алуға, отандық тауар өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға тиіс.

Әлеуметтік тиімділігі –

Нәтижелер геоақпараттық әдістерді, модельдеу құралдарын пайдалану және жергілікті мүдделі тараптардың бүкіл процеске қатысуын қамтамасыз ету арқылы Орталық Азия елдерінің трансшекаралық су алаптарында жер үсті және жер асты суларын біріктіріп пайдалануға жаңа және қолданбалы тәсілді ұсынады деп күтілуде. Бағдарламаның сәтті орындалуы халықтың сапалы, қауіпсіз өнімдерге деген қажеттілігін қанағаттандыруға ықпал етуі керек, мысалы: ауыз су, азық-түлік, жеңіл өнеркәсіп тауарлары, халықтың кең тобына қолжетімді ауыл шаруашылығы өнімдерінің өзіндік құнын төмендету және оларды экологиялық таза, толық теңдестірілген тамақпен қамтамасыз ету.

Экологиялық тиімділігі –

Зерттеудің алынған нәтижелерін пайдалану АӨК су және жер ресурстарын тиімді және ұтымды пайдалануды, өңірдің экологиялық жай-күйін жақсартуды қамтамасыз етуге және экожүйенің тұрақты жұмыс істеуіне ықпал етуге тиіс.

Алынған нәтижелердің мақсатты тұтынушылары: ҚР Су ресурстары және ирригация министрлігі, мемлекеттік органдар мен ұйымдар, су, аграрлық шаруашылықтарда және қайта өңдеу өнеркәсібінде жұмыс істейтін кәсіпорындар, ЖАО, ғылыми-зерттеу ұйымдары, жоғары оқу орындары, ғалымдар.

5. Бағдарламаның шекті сомасы (бағдарламаны іске асырудың барлық кезеңінде және жылдар бойынша, мың теңгемен) – 3 500 000 мың теңге, оның ішінде жылдар бойынша:

2024 жылға – 500 000 мың теңге;

2025 жылға – 1 500 000 мың теңге;

2026 жылға – 1 500 000 мың теңге.